تبیان، دستیار زندگی
نهضت تنباكو نهضت تنباكو یكى از این تحولات است كه امام مكرر به آن پرداخته‏اند: «قریب صد سال سابق دیدند كه یك پیرمردى در یكى از دهات عراق وقتى كه ایران در معرض فشار بود، این پیرمرد كه در كنج ‏یك ده بود، یك سطر نوشت و همه قواى...
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

امام خمینی (رض) و تحولات تاریخ معاصر (1)



نهضت تنباكو

نهضت تنباكو یكى از این تحولات است كه امام مكرر به آن پرداخته‏اند:

«قریب صد سال سابق دیدند كه یك پیرمردى در یكى از دهات عراق وقتى كه ایران در معرض فشار بود، این پیرمرد كه در كنج ‏یك ده بود، یك سطر نوشت و همه قواى خارج و داخل نتوانستند در مقابل این یك‏ سطر مقاومت كنند. آن مرحوم میرزاى بزرگ رحمة‏الله كه در سامره تنباكو را تحریم كرد؛ براى اینكه ایران ‏را تقریبا در اسارت گرفته بودند به واسطه قرارداد تنباكو، و ایشان یك سطر نوشت كه تنباكو حرام است و حتى بستگان خود آن جائر (ناصرالدین شاه) هم و حرمسراى آن جائر هم ترتیب اثر دادند به ‏آن فتوى و قلیانها را شكستند و در بعضى جاها تنباكوهایى كه قیمت زیاد داشت در میدان ‏آوردند و آتش زدند و شكست دادند آن قرارداد را و لغو شد قرارداد (1) .»

زوایاى‏ مختلف انقلاب مشروطه آنچنان به روى امام گشوده است كه آدمى تصور مى‏كند آن حضرت خود در آن نهضت‏ حضورى گسترده داشته است.

در جاى دیگرى امام از جهت فقهى نیز به این حكم میرزاى شیرازى مى‏نگرند:

«حكم مرحوم میرزاى شیرازى در حرمت تنباكو چون حكم حكومتى بود براى فقیه دیگر هم ‏واجب الاتباع بود و همه علماى بزرگ ایران جز چند نفر از این حكم متابعت كردند. حكم‏ قضاوتى نبود كه بین چند نفر سر موضوعى اختلاف شده باشد و ایشان روى تشخیص خود قضاوت كرده باشند. روى مصالح مسلمین و به عنوان ثانوى این حكم حكومتى را صادر فرمودند و تا عنوان وجود داشت این حكم نیز بود و با رفتن عنوان حكم هم برداشته شد (2) .»


نهضت مشروطیت

با مطالعه و بررسى نوشته‏ها و آثار امام خمینى(ره) در مى‏یابیم كه انقلاب مشروطیت ایران‏ نیز سخت ایشان را به خود مشغول داشته است. بى تردید كسى كه رهبرى انقلابى بزرگ را در دست داشت ضرورى مى‏نمود تا حادثه‏اى چون انقلاب مشروطیت را به خوبى بازشناسد. زوایاى‏ مختلف انقلاب مشروطه آنچنان به روى امام گشوده است كه آدمى تصور مى‏كند آن حضرت خود در آن نهضت‏ حضورى گسترده داشته است. اما با توجه به آنكه آن انقلاب در سنین كودكى امام ‏اتفاق افتاده است، در مى‏یابیم كه حضرتش با مطالعه عمیق و نگرشى دقیق به درك صحیحى از واقعه مذكور دست‏ یازیده است. از نكات قابل توجه امام، نقش علما در نهضت مشروطیت است:

«در جنبش مشروطیت همین علما در راس بودند، اصل مشروطیت اساسش از نجف به ‏دست علما و در ایران به دست علما شروع شد و به پیش رفت. آنقدر كه آنها مى‏خواستند كه‏ مشروطه تحقق پیدا كند و قانون اساسى در كار باشد (3) .»

امام انحراف مشروطیت را هم به سبب توطئه بیگانگان و استبداد و هم كوتاهى مردم و علما مى‏دانند. درادامه همان سخنان آمده است:

«لكن بعد از آنكه شد، دنباله‏اش گرفته نشد. مردم بى‏طرف بودند، روحانیون هم رفتند هر كس سراغ كارخودش، از آن طرف عمال قدرتهاى خارجى به خصوص در آن وقت انگلستان در كار بودند كه اینها را ازصحنه خارج كنند یا به ترور و یا به تبلیغات گویندگان و نویسندگان آنها كوشش كردند به اینكه روحانیون ‏را از دخالت در سیاست‏ خارج كنند و سیاست را به دست آنهایى كه به قول آنها مى‏توانند؛ بدهند. یعنى‏فرنگ رفته‏ها و غربزده‏ها و شرق‏زده‏ها و كردند آن چه كردند. یعنى اسم مشروطه بود و واقعیت استبداد.»

امام به خطر تكرار تفرقه‏هاى مشروطه اشاره مى‏كنند:

«باید ملت ایران بیدار باشد. نگذارید خون شهداى ما هدر برود، نگذارید خون جوانان ما پایمال شود،پایمال اغراض شخصیه. اغراض شخصیه را به دور بریزید. دستهاى خیانتكار گروههاى مختلف درست‏ نكند، گروههاى مختلف اسباب تفرقه مى‏شود، رشد سیاسى نیست، در صدر مشروطیت هم با ایجاد گروههاى مختلف نگذاشتند كه مشروطه به ثمر خودش برسد. او را برخلاف مسیر خودش راندند (4) .»

نگاه امام به مشروطه آكنده از عبرت‏آموزى است و از باب سرمشق گرفتن از تاریخ مى‏باشد:

«ببینید چه جمعیتهایى هستند كه روحانیون را مى‏خواهند كنار بگذارند. همان طورى كه در صدرمشروطه با روحانى این كار را كردند و اینها را زدند و كشتند و ترور كردند، همان نقشه است. آن وقت ترور كردند "سیدعبدالله بهبهانى" را، كشتند مرحوم "نورى " را و مسیر ملت را از آن راهى كه بود برگرداندند به یك ‏مسیر دیگر و همان نقشه الآن هست (5) .»

امام هر چند خود روحانى است و مردم را به همراهى با روحانیون توصیه مى‏كند، با این وجود ابایى ازمعرفى چهره‏هاى فاسد روحانى ندارد و آنان را به مردم مى‏نمایاند:

«شما مى‏دانید كه مرحوم "شیخ فضل‏الله نورى" را كى محاكمه كرد. یك معمم زنجانى، یك ملاى زنجانى محاكمه ‏كرد و حكم قتل او را صادر كرد. وقتى معمم و ملا مهذب نباشد فسادش از همه كس بیشتر است (6) .»

«شما تاریخ انقلاب مشروطه را بخوانید و ببینید در انقلاب مشروطه چه بساطى بوده است . اگرروحانیون، ملت، خطبا، علما، نویسندگان و روشنفكران متعهد سستى بكنند و از قضایاى صدرمشروطیت عبرت نگیرند به سر این انقلاب آن خواهد آمد كه به سر انقلاب مشروطه آمد (7) .»

از تامل و تدبیر در سخنان امام در مى‏یابیم كه آن حضرت به سرنوشت انقلاب اسلامى ایران - با توجه به‏ سرنوشت تاریخ اسلام پس از پیامبر و افتادن حكومت به دست امویان و همچنین سرنوشت انقلاب مشروطیت‏ ایران و انحرافى كه در آن پدید آمد بسیار مى‏اندیشید و نگران بود و همگان را به عبرت‏گیرى از تاریخ اسلام وهمچنین انقلاب مشروطه دعوت مى‏كرد.


پی نوشتها:

1- همان، ص 60.

2- همان، ص 58.

3- همان، ص 77.

4- همان، ص 69.

5- همان، صص 70،69.

6- همان، ص 75.

7- همان، صص 77،76.

8- همان، ص 211.

9- همان، ص 210.

نویسنده: سیدحسین فلاح‏زاده - منبع: کتاب نقد – شماره 13


لینک مطالب مرتبط:

رهبر انقلاب : تاریخ مشروطیت باید مستند و دقیق ارائه شود

لغو امتیاز تنباكو به فتوای آیة الله میرزای شیرازی

متن وصیت نامه سیاسی الهی حضرت امام خمینی (ره)

امام خمینى از نگاه اندیشمندان خارجى

هجرت خورشید

آرامش خاطر امام خمینی رحمة الله علیه (1)

عشق مسیحا دم

طراوت عبادت در سیره امام خمینى (ره)

از عشق و شور و مستی

آثار حدیثى امام خمینى (ره)

نقش احزاب در پیشبرد مشروطه خواهی در ایران

میراث قیام مشروطیت

علل سقوط دولت دیكتاتوری رضا شاه