تبیان، دستیار زندگی
وی می گوید: مرا در ایام تحصیلم در نجف اشرف، «شیخی » بود که در تربیت، مرجع طلاب متقی زمان خود بود و آن چه را از اعمال بدنی که مؤثر به حال سالک الی الله است، تجربه کرده بود . او در این باره، سه امر را بیان کرد:
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

ما را زجام باده گلگون خراب کن!
سلوک

شب که می شد در صحن خانه دیوانه وار قدم می زد و زبانش به این کلام مترنم بود:

گر بشکافند سراپای من

جز تو نیابند در اعضای من

نفس مسیحایی استاد در جان شاگردان چنان تاثیری می بخشید که بزرگانی چون امام خمینی (ره) از میان آنان برخاست و عیسای زمان خویش گردید . امام خمینی در کتاب «چهل حدیث » ، بیداردلان را به «رساله لقاء الله » آن بزرگوار رهنمون می شود . از دیگر کتاب های میراز جواد آقا، المراقبات یا اعمال السنة و اسرار الصلاة می باشد که حاوی نکات بسیاری از مراحل اخلاقی و خودسازی می باشد .

میراز جواد آقا ملکی تبریزی در یک خانواده اعیانی در تبریز متولد شد . بعد از طی تحصیلات مقدماتی به عراق مهاجرت کرد و در کنار حرم شریف امیرمؤمنان، علی (ع) علاوه بر تحصیلات فقهی، توفیق درک محضر یکی از بزرگ ترین معلمان اخلاق، یعنی آخوند ملا حسینقلی همدانی را به دست آورد . رساله لقاءالله وی، بارقه ای از شعله های آتشین آن محفل عرشی است .

وی می گوید: مرا در ایام تحصیلم در نجف اشرف، «شیخی » بود که در تربیت، مرجع طلاب متقی زمان خود بود و آن چه را از اعمال بدنی که مؤثر به حال سالک الی الله است، تجربه کرده بود . او در این باره، سه امر را بیان کرد:

1 . آن که در هر روز و شبی یک سجده طولانی کند و در آن بسیار بگوید: «لا اله الا انت سبحانک انی کنت من الظالمین » (1) و در آن قصد کند که روح من در زندان طبیعت، اسیر و مقید به این قیود است و پروردگار من پاک تر از این است که به من ستم کند و من هستم که به خود ستم کرده ام و آن را دراین مهلکه ها انداخته ام و او یاران خودرا به این سجده توصیه می کرد و هر کس به آن عمل می کرد، تاثیر آن را در حالات خود می فهمید و هرچه طول سجود فردی بیشتر بود، تاثیر بیشتری نیز نصیب ساجد می شد .

2 . انگشتری عقیق یا فیروزه به دست کردن; زیرا در حدیث آمده است که خداوند تعالی می فرماید: «من از بنده ای که دست به دعا بردارد و در دستش انگشتری فیروزه باشد، شرم دارم که دست او را رد کنم و محروم دارم » .

3 . صدقه دادن قبل از دعا است; چنان که روایت شده است که «استنزلوا الرزق بالصدقه; یعنی روزی را به وسیله صدقه به سوی خود فرود آرید» .

مقاله را با این کلام علامه حسن زاده آملی پی می گیریم: چنین شنیدم که میرزا مکرر در قنوت نوافل این شعر را می خواند:

زان پیشتر که عالم فانی شود خراب

مارا زجام باده گلگون خراب کن

چون این مقدمه برای شما آماده گشت، فواید بزرگی برای شما خواهد داشت; از جمله آن که به علم قطعی بدانی که چرا خداوند گرسنگی را برای پذیرایی میهمان خود اختیار کرده است! برای آن که نعمتی بهتر و بالاتر از نعمت معرفت و قرب و لقا نیست و گرسنگی از نزدیک ترین اسباب آنهاست و بدانی که روزه، تکلیف نیست; بلکه تشریفی است که موجب شکرانه توست

به بهانه فرا رسیدن ماه رجب توصیه هایی از میرزا جواد آقا را از نظر می گذرانیم:

فواید و برکات گرسنگی

1 . یکی از فواید گرسنگی در روزه، انکسار و زبونی نفس است که خود مبدا سرکشی است و چون نفس خوار و زبون شود، در برابر پروردگارش آرام و خاشع گردد .

2 . شکستن شدت شهوات و قوایی است که مورث گناهان کبیره مهلکه است; زیرا منشابیشتر گناهان کبیره، شهوت کلام و شهوت فرج است و شکستن این شهوات، سبب نجات از مهلکات است .

3 . از دیگر اثرات گرسنگی، رفع خواب است و خواب ضایع کننده عمری است که سرمایه تجارت آخرت آدمی است و گرسنگی، سبب دوام بیداری است که آن بذر هر خیر و کمک برای تهجد و شب زنده داری است و باعث رسیدن به «مقام محمود» است .

چون این مقدمه برای شما آماده گشت، فواید بزرگی برای شما خواهد داشت; از جمله آن که به علم قطعی بدانی که چرا خداوند گرسنگی را برای پذیرایی میهمان خود اختیار کرده است! برای آن که نعمتی بهتر و بالاتر از نعمت معرفت و قرب و لقا نیست و گرسنگی از نزدیک ترین اسباب آنهاست و بدانی که روزه، تکلیف نیست; بلکه تشریفی است که موجب شکرانه توست و در واجب ساختن آن، منتی از حق تعالی بر توست و جایگاه ندای خدای تعالی را در آیه روزه (2) از «کتاب خدا» ، بشناسی و چون بدانی که ندا نسبت به تو و دعوت تو به «دار وصال » است، از آن لذت ببری و بدانی که حکمت در تشریع روزه، کم خوردن و ضعیف ساختن قوای بدن است; نه آن چه را که در روز متروک داشته ای، در شب بخوری و بلکه افزونتر و از جمله آن که بدانی روزه فقط امساک از خوردن و آشامیدن نیست و چون روزه گرفتی، بایستی گوشت و چشمت و زبانت نیز روزه باشد و در بعضی اخبار آمده است که حتی پوست بدن و مویت نیز باید روزه باشد .

ارزش سوره قدر

روایت است که هیچ مؤمن روزه دار سوره «انا انزلناه » را در سحرهای خود و موقع افطار نمی خواند، مگر این که ما بین افطار و سحر، مانند کسی است که در راه خدا به خون خودش غلطیده باشد .

اهمیت دعا و ذکر

یکی از اعمال مهم در این ماه، قرائت و دعا و ذکر است . هر کس باید برای خویشتن از هریک آنها اندازه ای معین گیرد و آن چه بر نشاط او برای عبادت می افزاید و در قلب او مورث فکر و نور می شود، انجام دهد و از مهم ترین دعاها، دعا برای ولی امر و خلیفه پروردگار، حضرت بقیة الله امام زمان - اروحنا و ارواح العالمین فداه - در خلال شب و روز این ماه است و نیز دعا برای پدر و مادر و معلمین و برادران دینی و خویشاوندان و همسایگان و هر کسی که بر او حقی دارد و برای تمام مؤمنان دعا و استغفار کند و آنها را در دعا با خود شریک سازد .

محاسبه نفس

نفس خود را در مقام محاسبه قرار دهد و ببیند که آیا ایمانش به خدا و رسول (ص) و کتاب و حجج او و روز واپسین افزوده شده است یا خیر و اخلاق او که ناشی از معارف مذکور است، چگونه است و آیا بیم و امید و صبر و زهد و تجرد برای ذکر خدا و فکری که او را به انس با خدا مانوس سازد و معرفتی که او را به رضا وتوکل و تسلیم و توحید برساند، فراهم شده است یا خیر؟ به طور کلی باید ببیند آیا ماه رمضان و اعمال آن، در او تاثیری داشته است یا مثل گذشته باقی مانده است; به ویژه نسبت به حرکات زبانش در لهوگویی و یاوه سرایی و دروغ گویی و غیبت و افترا و تعرض به آبروی مؤمنان و دشنام آنها دقت نماید و اگر ببیند که تمام آنها مثل قبل است، باید بداند که اینها از بدی عمل او در این ماه عظیم بوده است (2) .

پی نوشت:


1 . معروف به ذکر یونسیه .

2 . آیه 183 از سوره بقره .

3 . برگرفته از کتاب المراقبات .

پدیدآورنده: به کوشش: حسن قدوسی زاده